ناشناخته های مسجد جامع اصفهان

ناشناخته های مسجد جامع اصفهان
تاریخ ایجاد 09/08/1392 12:00:00 ق.ظ    تعدادبرگ: 103 اسلاید .   قیمت: 12000 تومان   حجم فایل: 5856 kb	تعدادمشاهده  7

---

    
فهرست مطالب
عنوان...............................................شماره صفحه
فصل اول: معرفی مسجد 6
ابعاد مسجد: 7
این مسجد دارای بناهای متعددی است: 8
مسجد جامع اصفهان دایره المعارف معماری ایران 13
مسجد جامع 16
نمای‌ مسجد امام‌ اصفهان‌ 24
میانسرا 28
شبستان هاى مسجد: 29
گنبدخانة مسجد امام‌ اصفهان‌ 30
مرمت‌ و نگاهداری‌: 32
سنگاب‌های مسجد جامع 32
مسجد جامع اصفهان آلبوم معماری اسلامی 34
مسجد جامع" اصفهان موزه معماری است 37
تغییرات مسجد جامع از زمان سلجوقیه به بعد 42
ضلع جنوبی مسجد 42
ضلع غربی 43
ضلع شمالی 44
ضلع شرقی 44
فصل دوم: کتیبه های مسجد 50
کتیبه های گنبد خاکی 51
کتیبه لوح شرقی: 52
کتیبه لوح غربی: 53
کتیبه قرآنی نمای خارجی صفّه صاحب 55
کتیبه قرآنی ایوان درویش 56
کتیبه قرآنی ایوان شاگرد 56
کتیبه سر در واقع در شمال مسجد جامع 58
سر در جنوبی مسجد جامع در غرب گنبد نظام الملک 58
کتیبه های روایات و احادیث در مسجد جامع اصفهان 59
کتیبه محراب صفه صاحب 59
ستون سمت راست: 60
ستون سمت چپ: 60
خطوط بنایی در داخل مقرنسهای صفّه صاحب 61
- بعضی جملات و عبارات مانند: 61
سمت راست: 63
سمت چپ: 63
کتیبه سمت راست: 63
کتیبه سمت چپ: 64
کتیبه های جرزهای طرفین ایوان صفه استاد 64
کتیبه های داخل ایوان غربی (صفّه استاد) 65
اسپر سوم: 66
اسپر چهارم: 66
در وسط: 66
کتیبه محراب ایوان استاد: 67
کتیبه شاه نشین ایوان درویش 68
کتیبه های گچبری ایوان درویش 69
کتیبه های ایوان شرقی مسجد جامع (ایوان شاگرد) 71
کتیبه محراب صفه عمر 73
سر در ورودی مسجد جامع اصفهان 73
کتیبه های سنگی در طرفین دالان ورودی مسجد جامع 74
فصل سوم: چگونگی شکل گیری شهر و مسجد جامع اصفهان 76
دوره‌های مختلف توسعه مسجد: 80
1ـ دورۀ اول ( بنای اولیه یا احداث مسجد ( قرن دوم هجری – قرن هشتم میلادی)) : 80
2ـ دورۀ دوم( نوسازی و توسعه مسجد جدید ( قرن سوم هجری – قرن نهم میلادی)): 81
3ـ دورۀ سوم ( الحاقات دوره آل بویه ( قرن چهارم هجری – قرن دهم میلادی)): 81
4ـ دورۀ چهارم( اقدامات دوره سلجوقی (دوره اول) ( قرن پنجم و ششم هجری – قرن یازدهم و دوازدهم میلادی)): 82
5ـ دورۀ پنجم( اقدامات دوره سلجوقی (دوره دوم) ( قرن پنجم و ششم هجری – قرن یازدهم و دوازدهم میلادی)): 83
6ـ دورۀ ششم( اقدامات دوره ایلخانی ( قرن هشتم هجری – قرن چهاردهم میلادی)): 84
7ـ دورۀ هفتم( اقدامات دوره مظفری 86
8ـ دورۀ هشتم( اقدامات دوره تیموریان 87
9ـ دورۀ نهم( اقدامات دوره صفوی 88
ـ دورۀ دهم ( اقدامات دوره قاجار ( قرن سیزدهم هجری – قرن هیجدهم میلادی)): 90
فصل چهارم: ثبت مسجد در فهرست آثار جهانی 93
آماده سازی پرونده نامزدی مسجد جامع اصفهان در راستای ثبت آن در فهرست آثار جهانی: 94
مسجد جامع عتیق اصفهان در فهرست میراث جهانی ثبت شد 97
آرتور پوپ 100
مسجد جامع اصفهان در سفرنامه "رابرت بایرن" 100
منابع: 103
 
فصل اول: معرفی مسجد
 
مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ابنیه مذهبی ایران است. کاوشهای باستانشناسی نشان از آن دارد که احتمالا این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و بصورت یکی از آتشکده‌های شهر اصفهان کاربری داشته‌است. کشف یک پا ستون، با تزیینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می‌کند. درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی به نظر می‌آید ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده‌است.
نکته جالب توجه در معماری این مسجد آنست که بخش‌های گوناگون آن در طول نزدیک به دوهزار سال شکل گرفته‌اند و طی این سالها همواره در حال مرمت و باز سازی بوده‌است که آخرین آنها بازسازی بخش تخریب شده بر اثر بمباران هواپیماهای عراقی در طول هشت سال جنگ ایران و عراق بوده‌است.
مهم‌ترین طرحهای توسعه در دوران آل بویه و صفویه صورت پذیرفته‌اند. سبک معماری مسجد شیوه رازی است.

ابعاد مسجد:
 ۱۴۰*۱۷۰
این بنا ترکیبی از سکه های معماری و تزئین کاری ایران در گذر زمان است از قدیمی ترین مساجد ایران است که بر روی ویرانه های مسجد قدیمی تری ساخته شده که اعراب ساکن حومه اصفهان در قرن دوم هجری ساخته بودند
این مسجد دارای بناهای متعددی است:
صحن چهار ایوانی، شبستانها، مدرسه مظفری، صفه های کوچک دوره دیلمی، گنبد نظام الملک، گنبد تاج الملک، محراب اولجایتو، چهار ایوان معروف صاحب، استاد، شاگرد، درویش
قدیمیترین بنای تاریخی اصفهان را باید مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان تلقی کرد. سیمای فعلی مسجد عمدتاً مربوط به اقدامات دوره سلجوقی است اما تعمیرات و الحاقات آن به دورانهای بعد به خصوص عصر صفویان مربوط می شود . اما در کاوش های باستان شناسی مراحل قبل از سلجوقی هم به دست آمده که به دوران آل بویه و قرن سوم هجری باز می گردد. در همین کاوش ها آثار قبل از اسلام نیز کشف شده است.
مسجد دارای ورودیهای متعدد است که هر یک فضای مسجد را به بخشهایی از بافت پیرامون آن مربوط می کند این ورودیها همه در یک زمان ساخته نشده اند و هر یک در مقطعی از تاریخ و در ارتباط با ساختمان درون و بیرون بنا به وجود آمده اند. گذرها و معابری که در گرداگرد مسجد وجود دارند بیانگر ارتباط گسترده ای است که مسجد با بافت قدیم شهر دارد.
مسجد جامع اصفهان با نقشه چهار ایوانی بنا شده و از آنجا که ابداعات هنری و معماری ۱۵ قرن دوران اسلامی را در خود گرد آورده است یکی از بهترین آثاری به شمار می رود که در دنیای امروز شهرت دارد. با توجه به منابع و مآخذ مختلف این نکته مشخص می شود که مسجد جامع در طول زمان به سبب آتش سوزی و جنگ های متعدد و نا آرامی های دوران های مختلف آسیب فراوان دیده و دوباره بازسازی و مرمت شده است.
مسجد جامع اصفهان خرقه‌ای است هزارگون به ارث رسیده از گذشتگان که در طول 12 قرن هر وارثی نقشی بر اندام آن انداخته، از معماری ساده قرن دوم ه.ق تا آجرکاری‌های سلجوقی و نقوش کاشی‌کاری صفوی به قول دکتر «حسین یقینی» پژوهشگر تاریخ و معماری آلبومی از هنر معماری ایرانی.
انعقاد نطفه اصفهان بزرگ را باید همزمان با بنیاد مسجد جامع اصفهان در محل فعلی آن در سال 156 ه.ق دانست. بنای اولیه مسجد را طایفه بنی تمیم روی تپه یهودیه بنا کردند و بعدها ثروتمندان زمین‌های اطراف منتهی‌الیه شمال غربی مسجد را به آن اضافه کرده و کم کم بنای فعلی مسجد جامع امروزین را شکل دادند.
گرچه اعتقادی میان مردم اصفهان رواج دارد که معتقدند مسجد جامع اصفهان در محلی بنا شده که پیش از اسلام آتشکده بوده است اما این نظریه همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده در حالی که علت این ادعا را وجود یک «پی» دوره ساسانی در زمین محل گنبد خواجه نظام الملک می‌دانند اما دکتر «یقینی» با قاطعیت می‌گوید که بر اساس شواهد تاریخی این جا زمین بکری بوده که از ابتدا برای ساخت مسجد اختصاص داده شده است.
به هر روی مسجد ساده‌ای که قبیله بنی تمیم بنا کردند کم کم با گسترش جمعیت اصفهان در قرن سوم هجری و نیاز به فضایی وسیع‌تر در زمان خلیفه عباسی «المستعصم» در سال 226 ه. وارد دومین مرحله تحول اساسی خود شد، مسجد اولیه تخریب و مسجدی عظیم با وسعتی چند برابر مسجد اولیه جایگزین آن شد که به شکل مساجد جامع سایر شهرهای اسلامی همزمان خود بود. شبستان این مسجد و جبهه جنوبی به سمت قبله دارای شش دهانه، شمال چهار دهانه و شرق و غرب دو دهانه داشت و دیواری خشتی مسجد را در برگرفته بود. نمای خارجی مسجد نیز با طاقه‌هایی از کاهگل سرخ رنگ تزئین شده بود.
مرحله سوم تحولات مسجد جامع اصفهان را باید در قرن چهارم ه.ق و اوج جنبش‌های ملی و تشیع و به دنبال آن ظهور سلسله آل بویه مشاهده کرد.
انتخاب اصفهان به عنوان یکی از مراکز عمده فرمانروایی این خاندان مسجد جامع را دور از تحولات نگه نمی‌دارد و در این مرحله علاوه بر الحاقاتی که در جهت توسعه مسجد صورت می‌گیرد یک مرمت کلی نیز در آن انجام می‌شود که با کم کردن از فضای باز صحن مسجد یک دهانه با ستون‌های آجری نقش هندسی به شبستان‌های سرپوشیده دور آن اضافه می‌شود ولی این قدم در طرح اساسی مسجد جامع تغییر عمده‌ای وارد نمی‌سازد.
اما شاید بزرگ‌ترین تحولاتی که به نوعی به مسجد جامع امروزین منجر شده است را باید در مرحله چهارم تغییرات یا به نوعی در دوره سلسله سلجوقیان دنبال کرد. مسجد بزرگ‌ترین تغییرات را از نقطه نظر کالبد داخلی و خارجی در قرون پنج و شش ه.ق به خود دید و بزرگ‌ترین تحول معماری ایران اسلامی در این دوره تاریخی ایجاد شد، درآمدن از پوسته مسجد ساده شبستانی به شکل مساجد چهار ایوانی که ویژه مساجد ایرانی است احتمالا از قرن پنج ه.ق به بعد و با مسجد جامع اصفهان آغاز شد. با ساختن گنبد خواجه نظام‌الملک در جنوب و گنبد تاج‌الملک در شمال مسجد و ایجاد چهار ایوان، مسجد از حالت شبستانی ساده درآمد. از این پس معماری مساجد چهار ایوانی ویژگی‌ بارز معماری مساجد ایران می‌شود.
اصفهان از این زمان در فاصله قرون 7 تا 11 ه.ق که توسط صفویان به پایتختی برگزیده می‌شود دچار نوسانات شدید اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می‌شود و به تبع آن تغییراتی در دوره ایلخانان، آل مظفر، تیموریان و ترکمنان آق قویونلو و... در مسجد جامع به وجود می‌آید که این تغییرات بیشتر در سطوح خارجی به خصوص نماهای داخلی مسجد، ایوان‌ها و تغییراتی در استخوان‌بندی بخش‌هایی از مسجد است

 

کلمات کلیدی مرتبط:
ناشناخته های مسجد جامع اصفهان ,فصل اول: معرفی مسجد 6 ,ابعاد مسجد: 7 ,این مسجد دارای بناهای متعددی است: 8 ,مسجد جامع اصفهان دایره المعارف معماری ایران 13 ,مسجد جامع 16 ,نمای‌ مسجد امام‌ اصفهان‌ 24 ,میانسرا 28 ,شبستان هاى مسجد: 29 ,گنبدخانة مسجد امام‌ ,

مقالات مرتبط در این دسته

دانلودپاورپوینت مسجد امام اصفهان (شاه)